غیر ممکن است که برای خرید جواهرات به بازار رفته باشید و کلمه عیار را نشنیده باشید؛ عیار یکی از رایج ترین اصطلاحات بازار طلا است. کلمه عیار در واقع یکی از معیار‌های تعریف شده جهانی برای اندازه گیری میزان خالص بودن فلز های با ارزش می‌باشد. در بازار ایران، انواع عیار طلا وجود دارد و هر یک برای ساخت زیورآلات ، سرمایه گذاری و در صنایع مورد استفاده قرار میگیرند. در این مقاله از گلبهار مفهوم عیار و انواع آن برای شما توضیح میدهیم.
عیار طلا چیست ؟
به درجه خالص بودن طلا در زیورآلات ساخته شده از طلا عیار گفته میشود. به طور کلی برای تعیین عیار از اعداد مختلفی همچو 14K ، 18K یا 24K استفاده میشود. هر یک از این اعداد نشان دهنده وجود درصد مشخصی از طلا در یک شئ است. حرف K ، حرف اول کلمه “karat”(قیراط) است. در زبان انگلیسی «عیار» را «قیراط» (Carat یا Karat ) می‌نامند؛ به همین دلیل است که از حرف K در کنار این اعداد استفاده میشود.
شاید برایتان سوال پیش آمده است که چرا طلا را با فلزات دیگر ترکیب می‌کنند؟ برای اینکه طلای خالص، نرم است و هنگام استفاده در ساخت زیورآلات ممکن است تغییر شکل دهد به همین دلیل برای افزایش استحکام و سختی طلا معمولا آن را با فلزات دیگری همچون مس، نقره، پلاتین و نیکل ترکیب می‌کنند. بدین ترتیب طلای که با فلزهای دیگر ترکیب شده باشد، محکم و چکش‌‌خوار میشود و می‌توان به آن شکل‌های زیبا داد که در بازارهای طلا مشاهده می‌کنید.
انواع عیار طلا
یکی از سوالاتی که هنگام خرید طلا از فروشنده می پرسیم این است که “این طلا چند عیار است ؟ ” رایج ترین عیار طلا در ایران عبارت‌اند از:
- طلای ۲۴ عیار با خلوص ۱۰۰٪
- طلای ۲۲ عیار با خلوص ۹۱٪
- طلای ۲۱ عیار با خلوص ۸۷٪
- طلای ۱۸ عیار با خلوص ۷۵٪
- طلای ۱۴ عیار با خلوص ۵۸٪
عیار طلا های خارجی موجود در ایران با توجه به کشور ساخت آن متفاوت است. مثلا عیار طلا های اروپایی 14 است و یا عیار طلاهای عربی معمولا 24 و 24 است. در تصویر زیر میتوانید تفاوت انواع عیار طلا را ببینید.
آیا طلای 24 عیار خالص است؟
طلای 24 عیار، درصد خیلی خیلی کمی ناخالصی دارد . این طلا رنگی بسیار زردتر و درخشان‌تر از طلاهای دیگر دارد؛ به دلیل اینکه خلوص طلای 24 عیار نزدیک به 100% است هیچ زیورآلاتی با عیار 24 وجود ندارد و طلای 24 عیار فقط به صورت شمش است زیرا بسیار نرم است و هنگام ساخت زیورآلات ممکن است تغییر شکل دهد. پس اگر کسی مدعی مصنوعات با طلای ۲۴ عیار شد حتما به ادعای او شک کنید.
طلای ۲۴ عیار كه تقریبا طلای خالص با درجه خلوص ۹۹.۹ درصد است، مشتریان محدودی در کشورهای عربی، چین، هنگ‌كنگ و تایوان دارد. از طلای 24 عیار در تجهیزات پزشکی، صنایع الکترونیک و تولید شمش و سکه استفاده میشود؛ حتی در تولید برخی از محصولات مراقبت از پوست نیز از طلای 24 عیار استفاده میشود، برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع میتوانید مقاله فواید و خواص طلا برای پوست را بخوانید.
طلای ۱۸ عیار یا طلای ۷۵۰ چیست؟
یکی از رایج ترین طلا ها در ایران طلای 18 عیار است که در سرمایه گذاری و ساخت جواهرات بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. درصد خلوص طلای 18 عیار 75% است. یعنی در ساخت این طلا از 25 واحد فلزات دیگر استفاده شده و 75 درصد طلای خالص است.
نحوه سنجش عیار طلا
عیار سنجی طلا روش های مختلفی دارد مثل عیارسنجی با سنگ محک، عیارسنجی طلا با کلید شاخص و استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر و روش کوپلاسیون. در ادامه دو مورد از رایج ترین آن ها را برای شما توضیح داده ایم.
1 .عیارسنجی طلا با کلید شاخص
کلید شاخص، در واقع نمونه‌هایی از عیار طلا هست که برای سنجش خلوص زیورآلات طلا مورد استفاده قرار میگیرد. اسن روش به این صورت انجام میشود:
کلید شاخص یا کلید شاهد، در واقع نمونه‌های از عیارهای مختلف طلا هستند که برای سنجش خلوص مصنوعات طلا مورد استفاده قرار میگیرند. این روش به ترتیب زیر انجام میشود:
- طلا را روی سنگ محک می‌کشند.
- کلید شاخص را نیز روی سنگ محک می‌کشند.
- خطوط برجا مانده از طلا و کلید شاهد را با هم مقایسه می‌کنند و به این ترتیب عیار طلا مشخص میشود.
2 . عیارسنجی طلا با سنگ محک
یکی از رایج ترین روش های عیار سنجی روش سنتی سنگ محک است. در این روش طلا را روی سنگ کوارتز یا سنگ محک می‌کشند. سپس به اندازه یک قطره بسیار کم از تیزاب سلطانیِ عیار شده را روی آن می‌ریزند:
- اگر طلا واکنشی نشان نداد یعنی عیار آن با عیار تیزآب یکی است.
- اگر کمرنگ شد، یعنی عیار فلز پایین‌تر از عیار تیزآب است.
- اگر خط طلا از روی سنگ محک به طور کلی از بین رفت یعنی آن فلز، طلا نیست یا عیار بسیار پایینی دارد.
شاید برایتان سوال پیش آمده که عیار تیزآب سلطانی چیست؟ تیزآب سلطانی همان اسید نیتریک خالص است که به اصطلاح جوهر شوره هم از آن یاد میشود. با اضافه یا کم کردن جوهر نمک به آن می‌توان خاصیتش برای سنجش عیار طلا را تغییر داد. مثلا برای سنجش طلای ۱۸ عیار، ۵۰ سی‌سی جوهر نمک و ۳۰ سی‌سی تیزاب سلطانی را با هم ترکیب می‌کنند. به این فرایند اصطلاحا می‌گویند تیزآب عیار شده یا اسید عیار شده.
چه فلزاتی را با طلا ترکیب می‌کنند؟
چندین بار در این مقاله در مورد اینکه زیورآلات با طلای خالص ساخته نمی‌شوند توضیح دادیم. شاید برایتان سوال باشد که طلای خالص را با چه فلزاتی ترکیب می‌کنند؟ طلای خالص را با فلزاتی همچون پلاتین، نقره، نیکل، مس، تیتانیوم، پالادیوم، کبالت و روی ترکیب می‌کنند.
ولی مس به دلیل اینکه ارزان است و در طبیعت به راحتی یافت میشود رایج ترین فلزی است که با طلا ترکیب می‌شو همچنین از مس علاوه‌بر استحکام‌بخشی به فلز طلا برای تغییر رنگ طلا هم استفاده میشود. هر چه میزان آلیاژ مس بیشتر باشد، رنگ طلا قرمز تر خواهد بود.
نیکل یک فلز سفید و ارزان‌قیمت است و از آن در ساخت طلای سفید استفاده میشود. اما مشکل مهم این فلز، حساسیت‌زا بودن آن است. به همین خاطر برای سفید کردن برخی از طلاها از فلزات دیگری مثل پلاتین و تیتانیوم استفاده می‌کنند.
در مورد فلز نقره هم باید بگوییم که هیچ‌وقت به تنهایی در ترکیب با طلا استفاده نمی‌شود چون خودش فلز نرمی است. مثلا برای ساخت یک طلای ۱۸ عیار با رنگ زرد روشن از ترکیب ۷۵ درصد طلای خالص بعلاوه‌ی ۱۲.۵ درصد نقره و ۱۲.۵ درصد مس استفاده میشود.
در آخر لازم است یادآوری کنیم که طلاهای اصل و عیاردار دارای کد شناسایی هستند. این کد از یک حرف بزرگ انگلیسی و یک عدد دو تا چهار رقمی تشکیل شده است. بنابراین، برای اینکه از اصالت یا عدم اصالت کد استاندارد حک شده روی طلا مطمئن شوید.